- ਪੰਜਾਬ
- No Comment
ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਝਿੰਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ -ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਮਜਬੂਰl
ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਝਿੰਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ -ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਮਜਬੂਰl
ਪਿੰਡ ਬਚੀਵਿੰਡ ਵਿੱਚ 500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਡੇਅਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਟਾਰੀ-ਵਾਹਗਾ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਫਟੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਆਦਮੀ,ਇੱਕ ਬਲਦ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਟਾਰੀ-ਵਾਹਗਾ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਚਾਰੇ ਨਾਲ ਲੱਦੀ ਬੈਲ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਘਰ ਬੈਲਗੱਡੀ ‘ਤੇ ਚਾਰਾ ਲਿਆਉਣਾ ਉਸ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ।
“ਵੇਖੋ! ਉਹ ਗਰੀਬਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਲੂਕ ਕਰਦੇ ਹਨ, ”ਤੇਰਾ ਆਸਰਾ ਸੇਵਾ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵਾਲਾ (TASSV) ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਾਰਟ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਰਹੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਰਿੰਕੂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਰਿੰਕੂ ਕਿਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਰਿੰਕੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਬਚੀਵਿੰਡ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਰਿੰਕੂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਬਦਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਖਾਣਾ ਦਿੱਤਾ।
ਬਚੀਵਿੰਡ ਦੇ ਪੰਚਾਇਤ ਮੈਂਬਰ ਸੁਖਦੇਵ ਕੋਲ ਦੋ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਗੂੰਗਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜਾ ਸਾਫ਼ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਜਦੋਂ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸੁਖਦੇਵ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਇੱਥੇ ਲਿਆਇਆ, ਉਸਨੂੰ ਆਰਾਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।”
ਉਸਨੇ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੋ ਵਾਰ ਵਰਕਰ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, ”ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾਈ; ਹੋਰ ਕਿਸਾਨ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹਾਉਣ ਜਾਂ ਮਿਆਰੀ ਭੋਜਨ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਵਾਂਗ ਪਾਲਿਆ ਹੈ। ਮਜਦੂਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ”ਬਹਾਰ ਜਾਏਂਗੇ(ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣਾ ਜਹਾਜ਼)। ਸੁਖਦੇਵ ਦਖ਼ਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, “ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਪੁੱਤਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਉਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
ਸੁਖਦੇਵ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਵੀ ਪੀਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਹੁਣ ਵੀ ਪਿਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸੁਖਦੇਵ ਫਿਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਆਪਣਾ ਘਰ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਇੱਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸੁਖਦੇਵ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।”
ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ 20-25 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਅਭਿਆਸ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਬਿਹਤਰ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।”
ਸਿੰਘ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸਾਨ ਹਨ ਜੋ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਾਂ ਪਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਣਗੇ।”
ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ‘ਤੇ ਚੁੱਪ ਹਨ
ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਡੱਲਾ ਵਿੱਚ ਸਰਪੰਚ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੋਲ ਦੋ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਵਿਅਕਤੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਦੂਜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਡਰੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 20-22 ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਿੰਘ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਮੇਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਧਰਨੇ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਝਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
2021 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸੀਮਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਐਮਐਚਏ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਵੱਖਰੀ ਹੈ।
ਜਬਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ
100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਛੁਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ 5000 ਤੋਂ 7000 ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ,ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਅਤੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਰਹੱਦੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ।
ਸਰੋਤ -ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ